آبکاری طلا چیست و چه روش‌هایی دارد؟

اگر تا کنون زیورآلات طلا خریداری کرده باشید، بی‌شک با لفظ “آبکاری طلا” آشنایی دارید. آبکاری طلا تکنیکی است که سالیان سال است میان طلاسازان و طلافروشان مرسوم است. فرض کنید شما یک انگشتر، گردنبند یا دستبند خریداری کردید، اما به مرور زمان رنگ آن کمی کدر شده و زیبایی اولیه را ندارد. در این شرایط شما می‌توانید به یک طلافروشی مراجعه کرده و نسبت به آبکاری زیورآلات طلای خود اقدام کنید. حتی ممکن است شما جواهرات نقره داشته باشید، اما بخواهید یک روکش رزگلد یا زرد به آن اضافه کنید. در این حالت آب‌کاری طلا تنها راه حل برای شماست.

آب‌کاری یا پوشش‌کاری Electroplating که با عنوان روکش کردن Plating هم شناخته می‌شود، فرآیندی است که از طریق جریان الکتریکی صورت می‌پذیرد. به عبارت دیگر آبکاری طلا به فرآیندی گفته می‌شود که در آن یک قطعه از زیورآلات با یک لایه نازک طلا روکش می‌شود. این زیورآلات می‌توانند از جنس طلا یا فلزات دیگر باشند و به واسطه روشی به نام الکترولیز، روکش می‌شوند. آب‌کاری می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد.

گاهی در فرآیند آب‌کاری یک قطعه طلا را روکش می‌کنند تا مقاومت آن در مواجهه با عوامل جوی بیشتر شود و در برابر خوردگی و سایش دوام بیشتری پیدا کند. گاهی اوقات نیز فرآیند آبکاری با اهداف زینتی انجام می‌شود. به این معنا که یک قطعه طلای قدیمی را روکش می‌کنند تا مجددا درخشش و جلای اولیه را به دست آورد.

علاوه بر آبکاری زیورآلات طلا، گاهی آب‌کاری طلا روی فلزات دیگر مثل جواهرات نقره صورت می‌گیرد. این کار از یک طرف باعث زیباتر شدن زیور نقره می‌شود و از سوی دیگر به خاطر رسانایی بالای طلا، قطعه را در برابر حرارت، هوا، مواد شیمیایی و در نتیجه اکسیداسیون و خوردگی مقاوم می‌کند. زیورآلاتی که از جنس طلا نیستند اما روکش طلا دارند با حک کردن حروف GP، مخفف عبارت Gold Plating یا روکش طلا مشخص می‌شوند. در ویدئوی زیر می‌توانید نمونه‌ای از فرآیند آبکاری زیورآلات را مشاهده کنید:

به طور کلی می‌توان گفت امکان آبکاری خیلی از قطعات با طلا وجود دارد. این قطعه می‌تواند یک انگشتر، یک مدال یا جام تزئینی، یک وسیله دکوراتیو یا حتی یک قطعه صنعتی باشد. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که که چون طلا قیمت خیلی زیادی دارد، تنها قطعاتی باید با طلا روکش شوند که واقعا به روکش طلا نیاز داشته باشند. همچنین این فرآیند باید با دقت بسیار زیاد صورت گیرد تا روکش طلا بیش از حد ضخیم نشده و قیمت نهایی کار خیلی بالا نرود.

چگونگی آبکاری طلا

همانطور که گفتیم برای قرار دادن روکش طلا روی فلزات مورد نظر از روشی به نام الکترولیز استفاده می‌شود. در این روش فلز مورد نظر را در یک محلول خاص قرار داده و به آن جریان الکتریکی وارد می‌کنند. با برقراری جریان الکتریکی کاتیون‌های فلز (یون‌های مثبت) روکش طلا را به خود جذب کرده و طلا مانند یک پوشش به فلز می‌چسبد.

به طور کلی آبکاری طلا علاوه بر اینکه باعث زیبایی، درخشش، و جلوه طلا می‌شود مقاومت فلز را نیز بالاتر می‌برد و از خراشیدگی و رنگ‌پریدگی جلوگیری می‌کند. به همین دلیل است که در فرآیند آبکاری همواره از فلزات درخشان و مقاوم مانند طلا، مس یا رودیوم استفاده می‌نمایند.

انواع روش‌های آبکاری طلا

آبکاری طلا به چندین روش انجام می‌شود که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به روش‌های زیر اشاره کرد:

• آبکاری طلا تزئینی یا سیانیدی
• آبکاری طلا اسیدی
• آبکاری طلا آلیاژی
• آبکاری طلا سولفیتی

آبکاری طلا سیانیدی (تزئینی)

آبکاری طلا تزئینی رایج‌ترین نوع آبکاری است و همانطور که از نام آن نیز مشخص است کاربرد تزئینی دارد. این روش غالبا برای پوشش زیورآلات و وسایل دکوراتیو مثل قاب عکس، لوستر، یا شیرآلات ساختمان استفاده می‌شود. البته ضخامت پوشش آبکاری در وسایل تزیینی بین ۰.۵ تا ۳ میکرون و در زیورآلات حدود ۰.۷۵ تا ۲.۵ است. دلیل دیگری که باعث رواج این نوع آبکاری شده، موضوع تنوع رنگبندی است که می‌تواند سبز، سفید، زرد، صورتی یا قرمز باشند. برای افزایش کیفیت آبکاری سیانیدی اغلب از یک زیر لایه نیکل براق هم استفاده می‌کنند که زیبایی و جلوه‌ای چشم‌نواز به آبکاری می‌دهد.

آبکاری طلا اسیدی

در آبکاری طلا اسیدی درصد خلوص پوشش 99.99 می‌باشد. این روش همانطور که از نام آن مشخص است به گونه‌ای است که PH روکش در محدوده PH اسیدی قرار دارد. این پوشش بسته به نوع و میزان ترکیبات در برابر خوردگی و سایش کاملا مقاوم است و از دوام بسیار بالایی برخوردار می‌باشد. از جمله رنگ‌های روکش طلا در این روش آبکاری می‌توان به رنگ‌های زرد، پرتقالی، سبز و بنفش اشاره کرد.

آبکاری طلا آلیاژی

آبکاری طلا آلیاژی مشابه سایر روش‌ها از مقاومت بالایی در مواجهه با خوردگی و سایش برخوردار است. پوشش طلایی که در این روش روی فلز کشیده می‌شود ثبات رنگ و دوام بسیار بالایی دارد. البته جنس فلزی که آب‌کاری طلا آلیاژی روی آن انجام می‌شود نیز در دوام و استحکام آن تأثیر دارد. آب‌کاری طلا آلیاژی غالبا برای جوشکاری و لحیم‌کاری مناسب است. این روش آبکاری بر روی تجهیزات پزشکی، دندانپزشکی، و مصارف صنعتی و هواپیمایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. پوشش طلایی که روی این قطعات قرار گرفته در مواجهه با آلودگی جوی سبب ایجاد یک لایه سطحی اکسید طلا می‌شود که در نتیجه آن مقاومت فلز افزایش می‌یابد.

آبکاری طلا سولفیتی

پوشش طلایی در این روش آبکاری بسیار زیبا و درخشان است. دلیل این موضوع این است که در آبکاری طلا سولفیتی توزیع یکنواخت بوده و دانه‌بندی ظریف و براق است، به همین خاطر خروجی کار خاص و منحصر یفرد است.مزیت دیگر آب‌کاری طلا سولفیتی قدرت پرتاب بالاست، طوری که در این روش آبکاری در هر دقیقه 8 میکرون از قطعه مورد نظر پوشش داده می‌شود.