سبک‌های طراحی طلا و جواهرات در قرن 20

کشف منابع جدید سنگ‌های قیمتی و رشد و توسعه تکنیک‌های جدید برش سنگ باعث شد در اوایل قرن بیستم، صنعت طراحی طلا و جواهرات و ساخت آن دستخوش تغییرات شود. در این دوره فاصله میان طبقات اجتماعی کمتر شد، به طوری که حتی مردم عادی می‌توانستند برای خود طلا و جواهر تهیه کنند. در نتیجه این اتفاقات انقلابی در سبک طراحی طلا و جواهر پدیدار شد.

در نیمه اول قرن بیستم چندین سبک مجزا پدید آمد که برخی از آن‌ها با تغییرات هنری همراه بود و برخی دیگر به دلیل قحطی و کمبودهای زمان جنگ ایجاد شد. هر یک از این سبک‌ها مربوط به یک دوره زمانی خاص می‌شود و در این مقاله قصد داریم شما را با انواع این سبک‌ها آشنا کنیم.

8 سبک طراحی طلا و جواهر بر اساس دوره‌های زمانی

در ادامه به تشریح 8 سبک مختلف طراحی طلا و جواهر می‌پردازیم. این سبک‌ها از منظر تاریخی دسته‌بندی شدند و هر سبک ویژگی‌های خاص خود را دارد که به طور کامل به آن‌ها پرداخته خواهد شد.

سبک 1: ویکتوریایی Victorian Jewelry

سبک جواهرات ویکتوریایی در زمان سلطنت ملکه ویکتوریا انگلستان در سال‌های 1901 – 1837 رواج یافت. این سبک به شدت تحت تأثیر Rococo و لویی پانزدهم بود. در این سبک، تناسب های شدید، پرداخت تیره رنگ، کنده کاری های پر نقش و نگار و تزئینات مشابه وجود دارد. این عصر را می‌توان به سه دوره رمانتیک (1860-1837)، دوره ی بزرگ (1880-1861) و دوره ی زیبایی شناختی (1880-1901) تقسیم کرد.

دوره رمانتیک تحت تأثیر دوران کلاسیک، گوتیک، رنسانس و حتی اساطیر یونان باستان و روم بود. در این دوران شانه و سنجاق سر از مهم ترین لوازم زنانه به حساب می‌آمد و از طلا، سنگ و مینا ساخته می‌شد. در این دوران مذهب جایگاه ویژه‌ای داشت و به همین خاطر آویزهای صلیب مانند محبوبیت زیادی پیدا کرده بود.

پس از مرگ شاهزاده آلبرت در سال 1861 و تایید لباس عزای ملکه، جواهرات عزاداری به رنگ سیاه مرسوم شد. جواهرات دوره بزرگ از کهربای سیاه، عقیق و شیشه سیاه ساخته می‌شد و موی انسان نیز در این طراحی‌ها جای داشت و نمادی از احترام بود. نقوش تیره و مضامینی همچون جمجمه و اسکلت در جواهرات این دوران به چشم می‌خورد. در دوره بزرگ سنگ‌های قیمتی نمادی از عشق و علاقه میان عشاق بود و شهرت زیادی داشت.

در اواخر قرن نوزدهم، جنبش زیبایی شناختی با بازگشت به ذوق هنری و طرح‌های بصری جذاب آغاز شد. در این دوره استفاده از سنگ‌های قیمتی با هدف نشان دادن زیبایی آن‌ها بود، نه نشان دادن قدرت و ثروت. در دوره زیبایی شناختی زنان جواهرات اندک و سبک استفاده می‌کردند و طراحی کارها غالبا ظرافت داشت.

ویژگی‌های سبک ویکتوریایی:

• استفاده از سنگ‌های گران‌بها مثل الماس، زمرد، مرجان، یاقوت، گارنت، فیروزه و لاکِ لاک پشت
• قفل‌های زینتی ساخته شده از موی انسان
• جواهرات ساخته شده از کهربای سیاه یا مواد سیاه دیگر
• کنده‌کاری روی سنگ به صورت یک شکل بی رنگ بر روی زمینه تیره

سبک 2: آرت نووا Art Nouveau Jewelry

سبک آرت نووا یکی دیگر از سبک‌های طراحی طلا و جواهرات است. آرت نووا در دهه 1890 شکل گرفت و با سبک‌های تاریخی و هنرهای تزئینی رایج در قرن نوزدهم تفاوت داشت. Art Nouveau یک لغت فرانسوی به معنی New Art یا هنر جدید است و برگرفته از شادابی و سر زندگی جهان هستی و طبیعت می‌باشد. سبک آرت نووا با تأثیر از اشکال گیاهی و خطوط مواج و منحنی به وجود آمد. این سبک از هنرهای قدیمی مانند گوتیک، روکوکو، و هنر ژاپنی الهام گرفته است. کتیبه‌های باستانی، شیشه کاری رومی، کارهای دوران ویکتوریا و حتی سفالگری ایرانی بر روی سبک آرت نووا تأثیرگذار بوده است.

ویژگی‌های سبک آرت نووا:

• خطوط منحنی
• تصاویر واقعی طبیعت مثل پروانه، سنجاقک، پرندگان و شاخ و برگ
• موجودات تخیلی مثل اژدها و جانوران افسانه‌ای
• استفاده از سنگ‌های گران‌بها مانند عقیق سلیمانی، کوارتز صورتی، آکوامارین، سنگ ماه، اپال، مروارید، عقیق سبز، و آمیتیست
• استفاده از شیشه برای قالب یا میناکاری
• تبدیل تصویر و طرح زنان به پری دریایی، فرشته بالدار و یا گل

یکی از برندهایی که از سبک طراحی آرت نووا الهام گرفته، برند معروف تیفانی می‌باشد. لوئی تیفانی، با ترکیب تجربیات خود در زمینه شیشه گری با سبک آرت نووا، توانست آثاری مثل آباژر ایجاد کند که توجه بسیاری از هنرمندان را به خود جلب کرد. سبک آرت نووا با شروع جنگ جهانی اول در سال 1914 متوقف شد، اما هنوز هم می‌توان در جواهرات معاصر تیفانی، تأثیرات این سبک را به وضوح مشاهده کرد.

سبک 3: ادواردین Edwardian Jewelry

سبک ادواردین در سال‌های 1900 تا 1915 ایجاد شد. در این زمان، شاه ادوارد هفتم سلطنت انگلستان را بر عهده داشت و طبقات بالای جامعه از جواهرات به عنوان راهی برای نمایش ثروت خود استفاده می‌کردند. در این دوره طبقات اشرافی جامعه از جواهرات سنگین و گران قیمت، و لباس های حجیم و پر زرق و برق استفاده می‌کردند. همچنین، فلز پلاتین برای نخستین بار به طور گسترده در ساخت جواهرات استفاده شد.

ویژگی‌های سبک ادواردین:

• استفاده گسترده از سنگ‌هایی مثل الماس و مروارید
• پایه جواهر ظریف از جنس پلاتین
• استفاده از سنگ‌های رنگی دیگر مانند زمرد، یاقوت کبود، یاقوت سرخ، اپال، و عقیق چشم گربه‌ای
• طرح و نقش‌هایی مانند‌ حلقه و تاج گل، روبان، کمان، هلال، بال، پر، تاج، برگ بلوط، چلچله، و پروانه

سبک 4: آرت دکو Art Deco Jewelry

سبک هنری آرت دکو پس از جنگ جهانی اول ظهور کرد و صنعت طلا و جواهر، هنرهای تزئینی و معماری را از سال 1920 تا 1930 تحت تأثیر قرار داد. Art Deco یک لغت فرانسوی به معنای Art Modern یا هنر مدرن است. این سبک برگرفته از نمایشگاه هنرهای تزئینی و صنعتی پاریس در سال 1925 بود.

ساختمان کرایسلر در منهتن نیویورک، نمادی مشهور از معماری آرت دکو است. برند معروف هری وینستون با الهام از این ساختمان، این انگشتر را طراحی کرده است.

این سبک یک عکس العمل و تضاد بزرگ در مقابل سبک حس گرا و عرفانی آرت نووا و ظرافت و ریزه‌کاری گارلند استایل است. سبک آرت دکو به خاطر تجمل ذاتی، در فضاهای مدرن مثل سینما، برج‌های بلند و کشتی‌های مسافربری استفاده می‌شد.

ویژگی‌های سبک آرت دکو:

• رنگ‌های متضاد و پررنگ
• طرح‌های هندسی زیاد
• خطوط صاف، مستقیم و ساده، با تأکید بر خطوط عمودی
• استفاده از سنگ‌هایی مانند الماس، عقیق سیاه، لاجورد، یاقوت سرخ، زمرد، یاقوت کبود، یشم، فیروزه و توپاز
• سنگ‌های رنگی با برش دامله و یا کنده‌کاری شده

با شروع جنگ جهانی دوم در سال 1939، سبک آرت دکو در غرب شکست خورد، اما در کشورهایی مثل هندوستان تا سال 1960 ادامه یافت. در دهه 1980، کارتیر، برترین برند جواهر دنیا، مجددا این سبک را در جواهرات خود استفاده کرد و کلکسیون‌های جذابی ارائه داد. این جواهرات علاوه بر خطوط هندسی و منظم، از نمادها و موتیف‌های مصر باستان، هند، شرق دور و ایران الهام گرفته‌اند. در تصویر زیر نمونه‌ای از جواهرات کلکسیون جواهرات سلطنتی کارتیر با الهام از سبک آرت دکو را مشاهده می‌کنید.

سبک 5: رترو Retro Jewelry

در اوایل دهه 1940 ذخایر سنگ کمیاب شد و پلاتین برای استفاده نظامی ذخیره شد. جواهرات این دوره و دوران بعد جنگ از موادی مثل طلا و الماس ساخته می‌شدند و پس از جنگ نیز رواج داشتند. جواهرات تولیدی این دوران با نام رترو شناخته می‌شوند.سبک رترو از آرت دکو الهام گرفته شده، با این تفاوت که لبه‌ها و زوایای تیز استفاده شده در آرت دکو را نرم و رنگ های غلیظ آن را کم رنگ‌تر کرده است.

طراحی طلا و جواهرات این سبک، در کنار زیبایی، روی کاهش وزن و صرفه‌جویی در مصرف طلا تمرکز دارد. به همین خاطر از سنگ‌های گران‌قیمت مثل الماس به صورت محدود استفاده می‌کند یا سراغ سنگ‌های درشت اما ارزان مثل سیترین و توپاز می‌رود.

ویژگی‌های سبک رترو:

• موتیف‌های گل دار و کمان با سنگ‌های رنگی
• ایجاد چهره حیوانات با میناکاری طلا و سنگ
• سنجاق سینه و گیره‌های جواهر
• قطعات تشکیل شده از طلای مسی با الماس‌های کوچک و یاقوت
• الهام گرفته از اشیاء مکانیکی مثل زنجیر دوچرخه، قفل و …
• موتیف های برگرفته از طبیعت
• استفاده از سنگ‌هایی مانند الماس کوچک، یاقوت سرخ (اغلب مصنوعی) و یاقوت کبود با رنگ روشن

سبک 6: گارلند Garland Jewelry

در اواخر قرن 19 که سبک  آرت نووا رواج زیادی داشت، لویی کارتیه، مؤسس برند معروف کارتیه، برداشت جدیدی از این سبک را با سلیقه خاص خود در طراحی طلا و جواهرات تلفیق کرد و به مرور زمان این سبک با نام سبک گارلند شناخته شد.

پیشگامی برند کارتیه در استفاده از فلز پلاتین باعث شده انعطاف کارهای این برند بالا بوده و از  نظر مخراجی با کیفیت و حرفه‌ای باشند. همچنین، کارتیه توانست جواهرات مشبک و توری را به صورت بسیار زیبا و حرفه‌ای طراحی کند، به نحوی که تمام سنگ‌ها درخشش خاصی داشته باشند. بسیاری از ثروتمندان، پادشاهان و مقامات کشورهای مختلف از جواهرات این برند مطرح استفاده می‌کنند.

بهترین مثال برای این سبک، گل سینه طرح جغد برند کارتیه است که وزن حدودی آن 51 قیراط است. این گل سینه زیبا از پلاتین، الماس‌های گرد با تراش رُز کات، یک سنگ یاقوت کبود با تراش اشک، و 7 سنگ یاقوت با تراش بالشتی ساخته شده است.

نمونه معروف دیگری از جواهرات این برند یک تاج از جنس فلز پلاتین است که دارای یک الماس با تراش بالشتی و الماس‌هایی با تراش گرد می‌باشد. این اثر به الیزابت (1965 – 1876)، ملکه بلژیک فروخته شد.

سبک 7: سفارشی Custom Jewelry

این سبک طراحی طلا و جواهرات مطابق نظر و سلیقه مشتری و بر اساس سفارش او انجام می‌شود. این سبک طراحی به دو روش دستساز یا با استفاده از دستگاه انجام می‌گیرد. امروزه روش دستساز چندان رواج ندارد و معمولا از روش دوم استفاده می‌شود. در روش مکانیکی از قطعاتی که پیش‌تر تولید شده استفاده می‌شود. این کار با استفاده از نرم‌افزارهای قدرتمندی مثلCounter Sketch Studio انجام می‌شود. در این نرم‌افزار قطعاتی که از قبل وجود دارند با هم ترکیب می‌شوند و مدل و طرح جدیدی ساخته می‌شود. بسیاری از مشتریان از این روش استقبال می‌کنند، چرا که خودشان می‌توانند در فرآیند طراحی نقش داشته باشند، در نتیجه رضایت بیشتری از محصول نهایی خواهند داشت.

سبک 8: مالکیتی Estate Jewelry

به جواهراتی گفته می‌شود که قبلا مالک دیگری داشته‌اند. این جواهرات می‌توانند به هریک از دوره‌های معاصر جواهرسازی یا سبک‌های قدیمی مثل رترو، آرت نووا، آرت دکو یا ادواردین مربوط باشند.