طلا و جواهرات ایرانی؛ آنچه که باید بدانید

طلا و جواهرات ایرانی مظهر زیبایی، اصالت و جذابیت است. خلاقیت هنرمندان خوش ذوق ایرانی چیزی فراتر از زیبایی می‌آفریند. طلای ایرانی در دوره‌های مختلف از تاریخ طراحی‌های خاصی داشته است. پشت هر طراحی مفاهیم و نمادهای زیادی پنهان شده است. امروزه شاید سبک و سلیقه برخی طلاهای سبک مدرن خارجی را ترجیح بدهند، اما جایگاه جواهرات ایرانی همچنان مثل گذشته محبوب خواهد ماند. پیش از این در مورد طلای ایرانی و ویژگی‌های مصنوعات هنرمندان هریک از شهرهای ایران سخن گفتیم. در این بخش به بررسی تاریخچه‌ای از تحولات طراحی جواهرات ایرانی و آثار آن در طراحی‌های امروزی می‌پردازیم. طراحی‌های بی‌نظیری که نه تنها ایرانیان، بلکه هر هنردوستی از هرجای دنیا را مجذوب خود می‌کنند.

قدیمی ترین جواهرات ایرانی

آیا می‌دانستید قدیمی‌ترین گردنبند مروارید جهان متعلق به یک شاهزاده ایرانی است؟ این قطعه جواهر عتیقه اکنون در موزه لوور فرانسه نگهداری می‌شود. گردنبندی که جذابیت‌های هنر ایران باستان را به نمایش گذاشته است.

قدیمی‌ترین جواهراتی که باستان شناسان در ایران یافته‌اند، قدمت 5 هزار ساله دارند. یعنی 3 هزار سال قبل از میلاد مسیح. با توجه به این نکته که ایرانیان به ویژه خانواده های سلطنتی، به همراه جواهرات خود به خاک سپرده می‌شدند ، جواهرات زیادی از دل قبرهای تاریخی کشف شده است. “شهر سوخته” منطقه‌ای است که قدیمی‌ترین جواهرات ایرانی در آن پیدا شده است. آثار کشف شده در این منطقه نشان می‌دهد که سنگ های قیمتی مانند یاقوت ، فیروزه در دوره های مختلف تاریخ مورد توجه جواهرسازان بوده‌اند.

تپه طلایی در شمال افغانستان

علاوه بر شهر سوخته، سایت تحقیقاتی دیگری که مورد توجه باستان شناسان قرار گرفت، Tillya Tepe در شمال افغانستان است که به آن “تپه طلایی” نیز می‌گویند. این مکان با مجموعه‌ای از چندین مقبره باستانی به عنوان یکی از جالب‌ترین مکانهای باستانی ایران شناخته شده است. تعداد زیادی از مصنوعات، به ویژه جواهرات اصیل ایرانی در این منطقه کشف شده است. این جواهراتی به یک قرن پیش از میلاد مسیح نسبت داده شدند. در گذشته معمول بود که با ارزش‌ترین دارایی‌های فرد همراه او به خاک سپرده می‌شد. بنابراین آرامگاه افراد ثروتمند، جواهرات نفیسی پیدا می‌شد. گردنبندهای طلا با سنگ‌های قیمتی، دستبندها، تاج‌ها، گوشواره،ها و انگشترها تنها بخشی از 20 هزار قطعه زینتی بود که در این مکان کشف شدند.

جواهرات ایرانی در عصر ساسانی

عصر پادشاهان ساسانی به عنوان دوران با شکوه جواهرات ایرانی شناخته شده است. دورانی که هنرمندان با یادگیری روش‌های جدیدتر، طرح ها و الگوهای پیچیده‌تری خلق می‌کردند. هنرمندان و صنعتگران این دوره، با استعداد و آموزش دیده بودند. آنها با هنر خود جواهراتی پیچیده و در عین حال ظریف می‌ساختند. با وجود اینکه که هیچ ابزار پیشرفته‌ای در اختیار نداشتند. از همین زمان بود که طلا به یک دارایی ارزشمند برای اشراف تبدیل شد. ساسانیان دیگر از طلا تنها برای ساخت سکه استفاده نمی‌کردند. بلکه جواهرات و بسیاری از وسایل خانه هم با طلا ساخته می‌شد.

طلای ایرانی پس از اسلام

طرح‌های جواهرات پیش از اسلام بیشتر شامل موجودات اساطیری یا حماسی بود. مثل دستبند تاریخی هما. هما پرنده افسانه ای و نماد خوشبختی و سرزندگی در میان مردم ایران است. پس از ورود اسلام به ایران، این هنرهای اصیل رنگ و بوی مذهبی به خود گرفت. جواهراتی که با عبارات مقدس و آیاتی از قرآن حکاکی می‌شدند. اما تغییر جالب توجهی که در این دوران در جواهرات ایرانی دیده شد، استفاده از الگوهای هندسی اسلامی بود که امروزه نیز توسط هنرمندان صنایع دستی ایرانی نیز به کار می‌رود.

جواهرات سلسله قاجار

در نقاشی‌های دوره قاجار به وضوح جواهرات پر زرق و برق ایرانی به چشم می‌خورد. انواع جواهرات از سنگ‌های قیمتی و طلا و الماس در لباس‌ها، زیورآلات و تاج‌های پادشاهی استفاده می‌شد. خوشبختانه در این زمان، صنعت طلا و جواهر چنان با دربار سلطنتی عجین شده بود که تأثیر مهمی بر دیده شدن جواهرات ایرانی در جهان گذاشت. تاج پادشاهی با صدها سنگ قیمتی ارزشمند مثل یاقوت ، زمرد و الماس آراسته شده بود. بخشی از این جواهرات را می‌توانید در موزه جواهرات ملی ببینید.

تاج پهلوی؛ از گرانبهاترین جواهرات دنیا

تاج پهلوی یکی از معروف‌ترین جواهرات در دنیاست. جواهری که قدمت و اصالت هنر ایرانی را در یک قاب به نمایش گذاشته است. جالب است بدانید در ساخت این تاج هزاران سنگ قیمتی با ظرافت تمام به کار رفته است. ثبت شده که در تاج پهلوی 3380 (مجموعا 1144 قیراط) الماس استفاده شده است. بزرگترین الماس که 60 قیراط است، در مرکز تاج قرار دارد. همچنین در سراسر تاج 369 مروارید، 5 زمرد و تعداد زیادی یاقوت کبود کار شده است. چیزی که طراحی تاج را در جهان یکتا ساخته است.

الگوهای سنتی در طراحی های مدرن

با بررسی هر دوره از فرهنگ و تاریخ ایران، متوجه الگوهای بی‌نظیر ایرانی در ساخت آثار هنری خواهید شد. طرح‌هایی که در ساخت جواهرات ایرانی هم دیده می‌شود.امروزه برخی از هنرمندان ایرانی در تلاشند ارتباطی بین روند طراحی مدرن جواهرات و ریشه‌های تاریخی برقرار کنند. با وجود تحولات گسترده مد در طول سالیان، بسیاری از عناصر هنوز هم زیبا و ظریف باقی مانده‌اند.

این ارتباط بین سنت و مدرنیته گاهی به صورت نقوش، ایده‌ها یا الگوهای قدیمی در طراحی‌های جواهرات امروزی ظاهر می‌شود. یکی از این ایده‌های ناب استفاده از الگوی کاشی‌های فیروزه‌ای از دوران صفویه در جواهرات است. حال دیگر این هنر ایرانی از بناهای تاریخی و مساجد به گوشواره‌ها و گردنبندها راه یافته است. خوشنویسی ایرانی و کاشی کاری‌های ظریف و هنرمندانه همواره در جواهرات ایرانی وجود داشته است.